وقتی فناوری به کمک علم می آید
مهم ترین پیشرفت های علم پزشکی در سالی که گذشت
علــم پزشــکی در دهه های اخیر بــا اســتفاده از فناوری و پدیده جهانی شــدن که باعث ارتباط محققان این رشــته شده است، به سرعت در حال پیشرفت است. سالی که گذشت نیز با پیشرفت های شگرفی در زمینه پزشکی همراه بود که در زیر به مختصری از مهم ترین آنها اشاره می شود.
۱ -لوزالمعده مصنوعی
میلیون هــا بیمــار در دنیــا و در ایران به بیمــاری قند مبتلا هســتند و پیش بینی می شــود که این رقم رو به افزایش باشد. به تازگی یك سیستم بســته تزریق هم زمان انسولین (هورمون پایین آورنــده قند خــون) و گلوکاگون (هورمــون بالابرنده قند خــون) به بازار آمده اســت کــه می تواند قند ایــن بیماران را به خوبی کنترل کند. پمپ های قدیمی فقط حاوی انسولین بود و گاهی خطر کاهش شدید قند خون را در این بیماران به همراه داشت.
در این سیســتم جدید یك وسیله کوچك تشخیص قند خــون در زیر پوســت بیمار تعبیه می شــود. این وســیله مرتبا میــزان قند خون را به پمپ کوچکی که به کمربند بیمار متصل اســت، اطلاع می دهد که بر اساس آن، پمپ به بیمار انسولین یا گلوکاگون تزریق می کند. در این سیســتم تا حدود زیادی کاری که لوزالمعده انسان انجام می دهد، شبیه سازی شده است. این سیستم در سال گذشــته تأییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا را دریافت کرده و وارد بازار شد.
۲ -تحرك اندام های فلج به کمك تحریك عضلات مغز
بیمــاران زیــادی در جهان بــه علت ســکته های مغزی یا آسیب های نخاعی قادر به حرکت دادن اندام های خود نیستند. در ایــن روش محرك های مخصوصــی از طریق مغز می توانند بــه اراده بیمار عضلات را به حرکــت درآورند. برای این کار دو الکترود در مغز و عضله بیمار کار گذاشــته می شــود. به تدریج به بیمار آموزش داده می شود که بتواند این الکترودها را کنترل کرده و عضله خود (مثال دست) را تکان دهد.
این فناوری فعال در حدی اســت که بیمــار بتواند کارهای ســاده و روزمره خود مثــل غذا خوردن را انجام دهد. امید اســت که با پیشــرفت در این رشته، بیمارانی که از فلج یك یا تمام اندام ها رنج می برند، روزی بتوانند به شرایط عادی بازگردند.
۳ -فناوری پیرایش ژنتیکی«CRISPR»
ایــن فنــاوری می تواند بــا تغییــرات ژنتیکــی در جنین از بیماری هــای ژنتیکــی جلوگیری کنــد. این روش ایــن امید را ایجاد کرده اســت که بتــوان بیماری هایی نظیــر هموفیلی یا فیبروز سیســتیك را درمان کرد. در ســال گذشته سازمان غذا و داروی آمریــکا این روش را برای درمــان نوعی بیماری ژنتیکی شــبکیه تأییــد کرد.
حتــی از ایــن روش برای ایجــاد تغییرات ژنتیکی در جنین حیوانات نیز اســتفاده شــده اســت که بتوان از اعضــای آنــان برای پیوند در انســان اســتفاده کــرد. ایجاد ایــن تغییرات در گذشــته به ســال ها زمان نیاز داشــت؛ ولی بــا فنــاوری جدید می توان ایــن تغییرات را در مــدت چند ماه ایجاد کرد.
۴ -چاپ سه بعدی بافت
فناوری چاپ ســه بعدی اکنون وارد حیطه پزشــکی شــده اســت. با این روش اکنون می توان دندان، لاله گوش یا انواع اندام های مصنوعی (پروتز) را برای درمان بیماری های انســان ساخت. به تازگی از این فناوری برای ساخت مثانه ای برای بیمار استفاده شده است. امید اســت با پیشرفت در این زمینه بتوان اعضای حیاتی نظیر قلب، ریه یا کبد را نیز ســاخت و در درمان بیماری ها به کار گرفت.
۵ -تحریك عصبی برای درمان آپنه حین خواب
آپنــه یا توقف تنفس حین خواب از اختلالات شــایع خواب اســت که میلیون ها بیمــار در جهان به آن مبتلا هســتند. این بیمــاری اغلب بــا خرناس در حین خواب نیز همراه اســت. از عــوارض این بیمــاری می توان بــه خطر ابتلا به فشــار خون، بیماری های قلبی، سکته های مغزی و بیماری قند خون اشاره کرد.
افراد چاق مســتعد ابتلا به این بیماری هســتند. استفاده از وســیله ای به نام «CPAP» روش ارجــح درمان این بیماری اســت. این وســیله با ایجاد فشــار مثبت، راه هوایی را باز نگه می دارد؛ اما اســتفاده از آن برای بســیاری از بیماران با سختی همراه اســت؛ به طوری که ۴۰ درصد از بیماران از استفاده از آن حین خواب امتناع می کنند.
به تازگی ســازمان غذا و دارو روش آســان تری را برای درمان این بیماری تأیید کرده اســت. در این روش یك الکترود که روی ســینه بیمار کار گذاشته می شود، با تحریك عضلات دیافراگــم، از توقف تنفس (آپنه) حین خواب جلوگیری می کند.
۶ -نمونه برداری از مایعات بدن برای تشخیص سرطان
تشــخیص ســرطان اغلب نیاز به نمونه برداری از نســوج دارد که نه تنها دردناك اســت؛ بلکه بــا هزینه بالایی نیز همراه است. بررسی ها نشــان داده است که از ســلول های سرطانی مــوادی ژنتیکی (دی ان اِی) آزاد می شــود که می توان آن را در مایعات بدن مانند خون یا ادرار تشخیص داد.
به تازگی محققان دانشــگاه جان هاپکینز، روشــی به نام نمونه برداری از مایعات (Biopsy Liquid) را ابــداع کرده اند که بتوان با دقت بالا از این مواد ژنتیکی در مایعات بدن برای تشــخیص ســرطان استفاده کرد. امید اســت با استفاده از این فناوری بتوان سرطان ها را در مراحل اولیه تشخیص داده و درمان کرد.
۷ -طب بازساختی
طــب بازســاختی شــاخه جدیدی از علم پزشــکی اســت کــه ســعی در ترمیم و مهندســی نســوج بدن با اســتفاده از سلول های خود بدن انسان نظیر ســلول های بنیادی دارد. این کار می توانــد در داخل بدن یا در خــارج از آن صورت گیرد. از این روش برای ســاختن پوســت، غضروف یا اعضای ساده ای نظیر مجرای ادراری یا مثانه اســتفاده کرده اند. امید اســت که با پیشــرفت در این فناوری بتوان اعضــای پیچیده تر نظیر قلب یــا کبد را نیز ســاخت.
در ســالی که گذشــت، محققان ژاپنی توانستند با استفاده از سلول های بنیادی خود بیمار برای درمان بیماری شــبکیه او اقــدام کنند. این محققان ابتدا ســلول های بنیادی خود بیمار را به سلول های شبکیه تمایز داده و سپس آن را در زیر شبکیه بیمار تزریق کردند. محققان یك سال بعد از این جراحی، دریافتند که این ســلول ها همچنان زنده بوده و کارایی دارند.
سلول های بنیادی افراد بالغ برخلاف سلول های بنیادی جنینی امکان تمایز به همه نسوج را ندارند. دکتر «شینیا یاماناکا» از دانشــگاه توکیو ژاپن بــرای اولین بار نشــان داد که می توان با تغییرات ژنتیکی در ســلول های بنیادی افــراد بالغ آن را به سلول های بنیادی جنینی تبدیل کرد. او در سال ۲۰۱۲ موفق به دریافت جایزه نوبل پزشکی شد.
از آنجا که استفاده از سلول های بنیادی جنینــی از لحاظ اخلاقی با مســائل خاص خود همراه است، این فناوری امکان استفاده از سلول های بنیادی افراد بالغ را برای طب بازســاختی فراهم آورد. بیمار فوق اولین بیماری اســت که این فناوری برای درمان بیماری شــبکیه او استفاده شده است.
دیدگاهتان را بنویسید