معجزه هایی که علم جدید با خود به ارمغان می آورد
بررسی اجمالی مشکلات پیوند اعضا و آینده پیش روی این علم
در دهــه اخیر، علم پیوند با موفقیت های چشــمگیری همراه بوده اســت؛ به طوری که از آن به عنوان یکــی از معجزه های علم جدید یاد می کنند. بســیاری از بیمــاران که قبال به علت نارســایی عضو با مرگ دســت و پنجه نرم می کردند، امروزه با موفقیت بالایــی با پیوند امکان درمان دارند، ولی پیوند اعضا مشکلات خاص خود را دارد که در ادامه به مرور و بررسی آنها می پردازیم.
۱. یکی از مشــکلات بزرگ پیوند، کمبود عضو پیوندی اســت؛ برای مثال، در کشــور ما هر هفت دقیقه یک نفر به علت نبود عضو پیوندی نامناســب فوت می کند. در آمریکا بیش از ۱۰۰ هزار نفر در انتظار پیوند هســتند و فقط ۳۰ هزار نفر در سال پیوند می شوند و بسیاری از بیماران در فهرست های انتظار پیوند فوت خواهند کرد. یکی از راه حل های این معضل، ســاختن عضو از ســلول های بنیادی خود بیمار است. این کار نه تنها می تواند مشــکل کمبود عضو را حل کند، بلکه چون سلول ها از خود بیمار هستند، مسئله رد پیوند را نیز حل می کند و نیازی به مصرف داروهای ضد رد پیوند نیســت. خود این داروهــا عوارض و هزینه های بســیاری دارند. پزشــکان برای اولین بار با استفاده از سلول های بنیادی بیمار و روش های مهندسی بافتی موفق شدند نای (مجرای هوایی به ریه) را بســازند و در یک عمل ۹ساعته آن را به کودک دو ساله ای پیوند کنند. این کار درباره شــش بیمار دیگر نیز انجام شده است. محققان در تالش هســتند با استفاده از این روش ها، اعضای دیگر بدن را با استفاده از سلول های بنیادی خود بیمار بسازند. یکی دیگر از راه حل های کمبود عضو، ســاختن اعضای مصنوعی مانند قلب یا کلیه است. اگر می توان فرد مبتال به نارسایی کلیه را با دستگاه دیالیز زنده نگه داشت، چرا نتوان با ســاختن دســتگاه دیالیزی کوچک و قابل پیوند به بیمار، او را درمان کرد یا همین کار را با قلب مصنوعی انجام داد. قلب در واقع یک پمپ است. محققان یک قلب مصنوعی کوچک ساخته اند که می توان آن را به بیمار وصل کرد یا درون سینه بیمار قرار داد تا کار قلب را انجام دهد. محققان دانشــگاه کالیفرنیا در سانفرانسیســکو مشغول ساختن کلیه مصنوعی هستند که بتوان آن را در بدن بیمار کار گذاشت تا کار کلیه را که تصفیه خون از ســموم است، انجام دهد. یکی از فناوری های جدید که به ســاختن عضو پیوند کمک کرده اســت، پرینت سه بعدی است.
محققان در آمریکا موفق شده اند با پرینت سه بعدی مثانه بسازند و به بیمار پیوند بزنند. اگرچه این فناوری در ابتدای کار اســت، ولی محققان امیدوارند با پیشــرفت آن بتوانند اعضــای پیچیده تری مانند قلب، ریه، کبــد یا کلیه را تولید کنند. پیوند اعضا از حیوانات از دیرباز در فکر بشــر بوده است. بر سر دروازه ملل در تخت جمشید، تصویری از موجودی با سر انســان و اعضایی از حیوانات متفاوت دیده می شود. پیوند اعضای حیوانات در دهه های ۷۰ و ۸۰ در پیوند کلیه، قلب و کبد آزمایش شده اســت، ولی به علت نتایج ناموفق و مسائل اخلاقی مرتبط با آن، برای چند دهه متوقف شــده بود. به تازگی با اســتفاده از فناوری مهندســی ژنتیک دوباره بارقه امیدی دراین باره زنده شــده است که شاید بتوان از اعضای حیوانات برای پیوند استفاده کرد.
۲. ازآنجاکه عضو پیوندی غیرخودی اســت، دستگاه ایمنی بدن با آن مبــارزه خواهد کرد و قصد تخریــب آن را دارد؛ بنابراین این بیماران تا آخر عمــر باید داروهای ضــد رد پیوند را مصرف کننــد. این داروها بدون عارضه نیســتند و هزینه زیادی دارنــد. در ضمن با وجود مصرف ایــن داروها، بازهم گاهی رد پیوند رخ می دهــد و منجر به ازکارافتادن عضو پیوندی می شود.
پژوهشــگران دانشگاه هاروارد در آمریکا موفق شده اند با استفاده هم زمان سلول های مغز استخوان و کلیه فرد دهنده، وضعیتی ایجاد کنند که دســتگاه ایمنی کلیه را پس نزند. به این حالت مدارا یا تولرانس میگویند. با این کار، دستگاه ایمنی متشکل از هردوی سلول های فرد دهنده و سلول های فرد گیرنده خواهد شد؛ به طوری که کلیه پیوندی را از خود می داند و پس نمی زند. به این ترتیب این بیماران به هیچ دارویی برای جلوگیری از رد پیوند نیازی ندارند. امید اسـت که از این روش بتوان در پیوندهای دیگر نیز استفاده کرد.
۳. عضو پیوندی تا وقتی که به فرد گیرنده پیوند شود، ممکن است سـاعت ها از بدن خارج بماند و خون رسانی ندارد. این مسئله منجر به آســیب دیدن عضو پیوندی می شـود. گاهی باید روزها یا شاید هفته ها صبر کرد تا عضو به کار بیفتد. در این مدت، مثال در پیوند کلیه، میتوان فرد را دیالیز کرد تا عضو به کار بیفتد، اما در پیوند قلب یا کبد، اگر عضو کار نکند ممکن اســت به مرگ بیمار منجر شود. به تازگی دستگاه هایی ساخته شـده اسـت که محیط بدن را در خارج شبیه سازی میکنند تا عضو آســیب کمتری ببیند. برای مثال، در بریتانیا کلیه را روی دسـتگاه حاوی پمپی قرار می دهند که تا زمان پیوند به عضو، خون و اکسـیژن را می رساند. همین کار را با قلب، ریه و کبد هم انجام داده اند. به این ترتیب تا زمــان پیوند، عضو در همان وضعیت داخل بـدن قرار دارد و به کار خود ادامه می دهد، مثال درباره کلیه در خارج بدن ادرار تولید می کند یا درباره کبد صفرا می سازد.
امید است با پیشـرفت علم در این زمینه ها، تعداد بیشتری از افراد مبتلا به نارسـایی اعضا پیوند شـوند و نتایج پیونـد از آنچه که اکنون شاهدش هستیم نیز بهتر شود.
دیدگاهتان را بنویسید