به پیشواز مهرگان
جشن مهرگان از بزرگ ترین جشن های ایرانیان پس از نوروز است. قدمت مهرگان به دو هزار سال پیش از میلاد مسیح بازمی گردد. در مورد فلسفه مهرگان نظرات مختلفی بیان شده است از جمله ستایش مهر یا میترا، جشن برداشت محصول یا پیروزی جنبش کاوه و فریدون بر ضحاک. در متون کهن ایرانی به تکرار از مهرگان یاد شده است. ابوریحان بیرونی در این باره می گوید: «مهرگاه، شانزدهم روز است از مهرماه و نامش مهر، اندرین روز، افریدون ظفر یافت بر بیورسب جادو، انک معروف است به ضحاک، و به کوه دماوند بازداشت؛ و روزها که سپس مهرگان است همه جشنند، بر کردار آنچ از پس نوروز بود». علاوه بر اوستا، قدمای ایران زمین نظیر رودکی، فارابی، نظامی، حافظ، ناصرخسرو و سنایی از مهرگان سخن گفته اند. اما حکیم طوس این داستان تاریخی-اساطیری را با جزئیات بیشتر به این صورت بیان کرده است که: با افول فر ایزدی از جمشید، ضحاک بر ملک او غلبه یافت و هزار سال با ستم و جادوگرایی فرمانروایی کرد. کاوه و فریدون بر وی شوریدند و او را در کوه دماوند بر بند کردند. به شکرانه این روز ایرانیان البسه ارغوانی بر کرده و به جشن و پایکوبی می پردازند. هرچند ریشه های تاریخی این رویداد به طور دقیق چندان مشخص نیست، ولی این داستان از لحاظ اساطیری ریشه عمیقی در فرهنگ ایرانی دارد. شاید بتوان گفت که این قیام اولین جنبش مدنی در تاریخ بشریت بوده است. ضحاک نماد بیداد و جهل و تاریکی است. او روزانه از مغز جوانان تغذیه می کند که نشان از ترویج جهل و خرافات است. این نماد مبارزه با نادانی و خرافات در جنبش کاوه و فریدون است. شاید هم از این روست که ما فرزندانمان را در مهرماه به مدرسه می فرستیم تا از جهل و نادانی رهایی یابند. به نظر می رسد جشن مهرگان نماد پیروزی خردورزی بر خردستیزی باشد. از دیگر نمادهای مهرگان پیروزی داد بر بیداد است. فردوسی در اثر سترگ خود به هر دو این نکته ها اشاره کرده است:
به روز خجسته سر مهرماه
به سر بر نهاد آن کیانی کلاه
زمانه بی اندوه گشت از بدی
گرفتند هر کس ره بخردی.
نکته دیگر این داستان اشاره به مفهوم مداراست. در جنبش آحاد مختلف ایرانیان علی رغم ناهمگونی های ارزشی در کنار هم شرکت دارند و با کنارگذاشتن اختلافات و «داوری» در استقرار یک ساختار
جمعی-اجتماعی نوین شرکت می کنند.
دل از داوری ها بپرداختند
به آیین یکی جشن نو ساختند. پاینده ایران.
دیدگاهتان را بنویسید