در دهه های اخیر بشر با شبیه سازی ساختار مغز انسان موفق به تولید ربات هایی شده است که قادر به انجام برخی کارهای انســان هستند. این ربات ها مانند انسان می توانند راه بروند، در کارخانه کار کرده و حتی رانندگی کنند.
ربات های پیشــرفته تر امروزی حتی قادر به تحلیل عکس های پزشکی و داده های تحقیقاتی هســتند. بنابراین اکنون ممکن است این ســؤال پیش آید که آیا ربات در آینده جای انســان را خواهد گرفت؟ آیا بســیاری از شــغل ها در آینده بــه علت حضور ربات ها از بیــن خواهند رفت؟ اگر این طور باشد، آینده تحصیلات عالیه به کدام سمت خواهد رفت؟ چگونه می توان بشر را برای شغل های آینده تربیت کرد؛ شغل هایی که با حضور ربات ها از بین نروند؟ بیش از صد سال پیش با انقلاب صنعتی بسیاری از شغل ها در مزارع از بین رفت و کارگران را روانه کارخانه ها کرد.
با انقلاب در هوش مصنوعی و فناوری ربات ها، باز این اتفاق خواهد افتاد و بسیاری از مشــاغل کنونــی را ربات ها انجــام خواهند داد. بسیاری از کارهایی که نیاز به «تکرار» دارند در آینده به وســیله ربات ها انجام خواهند شــد. برای مثال در بســیاری از کارخانه جات ماشین ســازی ربات ها جای انســان را گرفته اند یا ربات ها قادرند میلیون ها محاســبه پیچیــده ریاضــی را در کســری از ثانیه انجام دهند. واقعیــت ایــن اســت کــه هــر روز ربات های هوشــمندتری ساخته می شــوند.
مطالعات متعدد پیش بینــی کرده اند که بیش از نیمی از شــغل های فعلی بشر در ۲۰ ســال آینده، دیگر وجود نخواهند داشــت. البته این پیش بینی، خود نویددهنده ایجاد شــغل های جدید دیگر در آینده است. سیستم های آموزشــی ما باید نسل جدید را برای این پدیده آماده کننــد.
باید به این نکته توجه داشــت کــه با وجود اینکه ربات ها به تدریج بهتر و باهوش تر می شــوند، ولی انسان، ویژگی هایی دارد که ربات هیچ گاه به آن نخواهد رســید. باید در آموزش نسل جدید، به ویژه در تحصیلات عالیه بر این ویژگی ها تکیه کرد.
یکی از این ویژگی ها «ابتکار» و «خلاقیت» اســت. ابتکار و خلاقیت موتور محرکه پیشــرفت بشــر است. باید آموزش طوری طراحی شود که این ویژگی را پرورش دهد. ربات یك ماشــین برنامه ریزی شده است که از هرگونه ابتکار و خلاقیت تهی اســت.
بنابراین بشــر با داشــتن این امتیاز همیشه از ربات ها جلوتر است. از دیگر ویژگی های بشــر می توان به روابط و تعامل انسانی اشــاره کرد. بسیاری از مشاغل نیاز به این دو خصوصیت دارند که ربات ها فاقد آن هستند.تعالی و پیشرفت در روابط انسان چیزی نیست که یك شبه در انسان ایجاد شده باشد و نیاز به تمرین و ممارست دارد. سیســتم آموزشــی آینده نگر می تواند بذر این ویژگی را در نســل جوان نهادینه کند.
مشــاغلی که به دو ویژگی «ابتکار» و «روابط انســانی» نیاز داشته باشــند، هرگز با ربات ها جایگزین نخواهند شد. این فرصتی است برای نســل جدید در انتخاب رشته و شغل آینده. برعکس، مشــاغلی که نیاز به «تکرار» دارند، قطعا در آینــده به تدریج از بین خواهند رفت زیرا ربات ها بهتر از انسان قادر به انجام آنها هستند.
مسئله دیگر این است که با پیشرفت در فناوری، دانش و مشاغل نیز از شــکل سنتی و ثابت درآمده و به صورت ســیال خواهند بود. بنابراین لازم است که انســان خود را برای آمــوزش مادام العمر آماده کند. آنچه بشــر در مدرسه یا دانشگاه می آموزد طی سال ها و دهه های آینده قطعا تغییر می کند. بنابراین بشر باید یاد بگیرد که همیشه آموزنده باشد. با پایان دوره تحصیلات کلاسیک در مدرســه یا دانشگاه، آموزش پایــان نمی پذیرد.
ایــن خصوصیت علم و فناوری است که همیشه درحال تغییر است. بنابراین نســل جدید باید خود را برای آن آماده کند و این امر میسر نیست مگر با ایجاد روحیه آموزش مادام العمر در افراد. سیســتم های آموزشی باید این خصیصه را نیز در نسل جدید نهادینه کنند. جمعیت کره زمین روز به روز بیشــتر می شــود.
پیشــرفت در فنــاوری بیش ازپیش مــردم را به هم مرتبط کرده اســت. این امر خود رقابت شــدیدتری را بین انســان ها و کشــورها ایجاد خواهــد کرد.
با پیشــرفت در فناوری، به ویژه در زمینــه کامپیوترها، هوش مصنوعی در ربات های جهان به سمت آینده متفاوتی سیر خواهد کرد؛ آینده ای که نقش فناوری در آن بیشــتر و بیشتر خواهد شد. بسیاری از مشاغل و حرفه هــا از بین خواهند رفت یــا اهمیت خود را از دســت خواهند داد. البته ایــن خود، فرصت های جدیــدی ایجاد خواهــد کرد؛ فرصت های شــغلی به ویژه در زمینه هایی که نیاز به «خلاقیت» و «روابط انســانی» دارند که از عهده ربات ها ساخته نیست.
سیســتم آموزشــی ما باید در این زمینه برنامه ریزی کنــد. بــا ورود ربات های پیشــرفته و نســل جدید قطعــا فضای کاری برای بشــر تغییــر خواهد کرد. این پدیده ای اســت که هم اکنون نیز در بســیاری از مشــاغل قابل رؤیت است. بسیاری از مشاغل فعلی در آینده از بین خواهند رفت؛ همان گونه که بسیاری از مشاغل قرن گذشــته اکنون دیگر وجود ندارند. از اکنون باید نسل جدید را برای این تغییرات آماده کرد که فردا دیر است.

دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی – متخصص جراحی پیون