طب چیست؟

اخیرا در مطبوعات، رادیو و تلویزیون و فضای مجازی با عبارات مختلفی در مورد طب مواجهه می شویم: طب غربی، طب سنتی، طب سوزنی، طب مکمل، طب گیاهی و… . ولی به راســتی طب چیست؟ حقیقت این است که طب شاخه ای از علم است.
من اینجا قصد بحث درباره چیســتی علم را ندارم، ولی علــم خصایصی دارد که از فلسفه یا مابعدالطبیعه متمایز است. علم حاصل تجربه و آزمایش است. علم پزشکی نیز جدا از این خصوصیت علم نیســت. درواقع فقط یک علم پزشکی وجود دارد و آن علمی اســت که براســاس شــواهد علمی باشد.
اگر ما اعتقاد داریم که مثال فلان کار درمانی بر درمان بیماری اثر دارد، باید شــواهد علمی آن را ارائه داد. این شواهد باید براســاس مطالعات و شواهد علمی باشد؛ یعنــی اول آزمایش علمی تأثیر آن را تأیید کرده باشــد. ثانیا این آزمایش علمی قابل تکرار باشد. البته باید دقت داشت که هر علمی یا آزمایش علمی نیز نکات ضعف و قوت خود را دارد.
شواهد علمی هم درجه بندی دارد گاهی شــواهد قوی اســت و گاه ضعیف. مشاهدات یا مطالعات علمی نیز اصــول خاص خود را دارد. وظیفه هر پزشک این اســت که با مطالعه این شواهد به بیمار خود توصیه های لازم برای درمان را ارائه دهد.
پزشــک وظیفه دارد با دانش به این شــواهد و اثرات آن، بهترین درمان را با توجه به شــرایط بیمار ارائــه دهد. گاه برای درمان بیماری، روش های مختلفی وجود دارد. هر یک از ایــن روش ها در مطالعات علمی با نکات مثبت و منفی همراه هستند. پزشک وظیفه دارد تمامی این نکات را به بیمار توضیح دهد و در تصمیم گیــری به او کمک کند.
ولی باید توجه داشــت که بیمار درنهایت مختار اســت روش درمان خود را برگزیند. بیمار در این امر استقلال دارد و پزشک نمی تواند این استقلال را از او بگیرد. پزشک باید براساس شــواهد علمی بهترین توصیه را به بیمار ارائه دهد. شواهد علمی یا نتایج درمان به طرق مختلف ممکن اســت حاصل شــود. ممکن اســت این شواهد حاصل ســال ها تجربه یا حاصل مطالعات دقیق علمی یــا حاصل درمان گروهــی از بیمــاران و ارزیابی علمی اثرات آن باشــد.
من اینجا قصد بحث درباره روش های مختلف ارزیابی علمی کارهای مختلف درمان را ندارم، ولی باید توجه داشــت هــر روش را که طبیب به عنوان طبابت به بیمار ارائه می دهد باید براساس شواهد علمی باشــد. فرق نمی کند این روش براساس تجویز داروهای شیمیایی باشد یا داروهای گیاهی یا سنتی یا روش هایی مانند جراحی، طب ســوزنی یا انرژی درمانی.
اگر پزشک هریک از این روش هــا را به بیمار تجویز می کند، این کار باید براساس شواهد علمی یا اثر آن باشد. تنها یک علم طب وجود دارد و آن طبی اســت که براســاس شواهد علمی باشــد. پزشــک باید با این شواهد آشــنا باشد و براساس آن بهترین روش درمان را به بیمار توصیه کند.

دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی – متخصص جراحی پیوند