جهانی شدن و اثرات آن بر سلامت و بهداشت، پدیده ای که از بین نخواهد رفت
جهانی شدن پدیده پیچیده ای اســت که جوانب گوناگون فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی دارد. این پدیده مرزهای کشــورها را درنوردیــده و به یک فرایند ملی یا بین المللی تبدیل شــده اســت. اینکه این پدیده از کی و کجا شــروع شده، از لحاظ تاریخی قابل بحث اســت. در چنددهه اخیر به علت پیشرفت های علمی، به ویژه در زمینه علوم و فناوری اطلاعات، این پدیده ســرعت فوق العاده ای یافته است، به طوری که این عصر را عصر جهانی شدن نوین نامیده اند. امروزه تأثیرات پیچیده این پدیده، در تمامی جهات زندگی ما مشــهود است، از جمله این پدیده در حوزه بهداشــت و سلامت در ایران و جهان با اثرات مثبــت و منفی همراه بوده اســت.
یکی از تأثیــرات منفی این پدیده در جهان و ایران، مشــکلات بهداشتی مانند افزایش بیماری های غیرواگیر شامل چاقی، فشارخون بالا، دیابت و سرطان هاست. همچنین مصرف دخانیات و الکل را هم باید در این زمره بر شــمرد. طبق آمار ســازمان جهانی بهداشت، شمار موارد مرگ به علت مصرف دخانیات در دو دهه آینــده به ۱۰ میلیون مورد خواهد رســید. بیش از ۷۰ درصد این مرگ ها به علت سرطان ریه، بیماری های کبدی، بیماری های ریوی، بیماری های قلبی و دیابت اســت. در کشــور ما نیز آثار این مشکلات به تدریج خود را نشــان داده اند. مطالعه کوهورت گلســتان در ایران نشان داده است که استعمال دخانیات، به ویژه قلیان در جوانان به خصوص در دختران و زنان جوان در حال افزایش اســت.
این بررســی همچنین نشان داده که مصرف ســیگار با خطر مرگ زودرس همراه است. بر اساس برآورد سازمان جهانی بهداشــت، تا ســال ۲۰۲۰ ،بیماری های غیرواگیر مانند دیابت، بیماری هــای قلبی- عروقی و چاقی دوســوم کل بیماری های جهان را تشــکیل خواهنــد داد. درحال حاضر نیز ایــن میزان ۴۰ درصد است. این افزایش به دلیل رژیم غذایی غیرسالم (مملو از قند و چربی)، عدم تحرک و مصرف سیگار است.
انقلاب ارتباطات
یکــی از عواملــی که بــه پدیده جهانی شــدن در عصــر ما کمک کــرده، انقلاب در فناوری اطلاعات اســت. اینترنت، فضاهای مجازی و ماهواره ها دسترســی به اطلاعات را بسیار آسان کرده اند. صنایع غذایی و دخانیات با بهره گیری از این تغییرات، بازاریابی وسیعی در سطح دنیا انجام داده اند. اگرچه دسترســی آزاد به اطلاعات به خودی خود پدیده خوبی اســت، ولی اینترنت و فضای مجازی مملو از اطلاعات غلط نیز هست. عادات غذایی نامناسب، استفاده از غذاهای آماده یا به اصطلاح فست فود، زندگی ماشــینی، عدم تحرک، مصرف سیگار و الکل خود از اثرات این پدیده در جهان است.
مطالعات کوهورت بزرگ در ایران نشان داده است که ۱۰ میلیون ایرانی به بیماری فشارخون مبتلا هستند؛ یعنی نیمی از افراد بالای ۵۰ سال، به این بیماری ها مبتلا هستند. ۵۰۰ هزار نفر در ایران در ســال دچار ســکته های قلبی و مغزی می شوند و ۱۵۰ هزار نفرشان به این دلیل فوت می کنند. از طرف دیگر سن سکته های قلبی و مغزی ۱۰ سال کمتر از متوسط جهانی است. کم تحرکی در ایرانیان بسیار شایع اســت، به طوری که نشان داده شــده که ایرانیان از کم تحرک ترین مردمان جهان هســتند. یک چهارم افراد در یک مطالعه کوهورت بزرگ در ایران، درجاتی از نارســایی کلیه را نشان داده اند. میزان سرطان ها در ۲۵ سال گذشته در ایران دوبرابر شده است. مصرف مواد مخدر در ایران بسیار بالاست. چاقی در مردان و زنان نیز رو به افزایش است.
تغییر سبک زندگی
پدیده جهانی شدن به طور مستقیم و غیرمستقیم روی این مشکالت بهداشتی در ایران نقش داشته است. یکی از اثرات پدیده جهانی شدن و ارتباطات ناشی از آن، گسترش شیوه زندگی خاصی در جوامع جهانی و نیز ایران است، ازجمله آنها می توان به رژیم غذایی ناسالم، عدم تحرک، مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر اشاره کرد. این رفتارها تأثیرات زیادی بر سلامت و بهداشت در ایران نیز گذاشته است.
بسیاری از بیماری های مزمن که امروزه جامعه ما با آن درگیر است، به دلیل شیوه های نامناسب زندگی است که در بالا ذکر شد؛ به عنوان مثال، رژیم غذایی حاوی مقادیر زیــاد نمک، قند و چربی با بیماری هــای قلبی- عروقی، دیابت یا چاقی مرتبط است. مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر با بسیاری از سرطان ها مانند ســرطان های ریه و دســتگاه گوارش مرتبط است. عدم تحرک و رژیم غذایی ناسالم از علل اصلی بیماری هایی مانند چاقی، کبد چرب و دیابت است.
آموزش های الزام می توانند به تغییر این سبک زندگی کمک کنند. یکی دیگر از تظاهرات جهانی شدن، تأثیر آن بر گسترش تجارت در سطح بین الملل است. تجارت غذا نیز به شیوع الگوی نامناسب غذایی در کشــور کمک کرده اســت؛ مانند مصرف بالای برندهای نوشابه های گازدار در کشور ما.
جنبه های مثبت
جهانی شــدن فقــط با اثرات منفی در حوزه بهداشــت و سلامت همراه نبوده و اثرات مثبتی هم به وجود آورده اســت. امروزه دسترسی بــه اطلاعات، خدمــات بهداشــتی را به صورت کالایی درآورده اســت که بیماران و ســایر افراد جامعه حتی در مناطــق دورافتاده نیز به آن دسترســی دارند. اکتشافات و تازه های پزشــکی به فوریت در دسترس افراد قرار می گیرند.
امروزه به علت ارتباط محققان با یکدیگر، اکتشافات پزشــکی و علمی با سرعت بیشتری انجام می گیرد. یک نمونه شاخص دراین باره، همکاری محققان در ســطح بین المللــی با یکدیگر بود که به تشخیص سریع شیوع نشــانگان حاد تنفسی شدید (سارس) یا ابولا کمک کرد.
این پدیده همچنین به مؤسسات بین المللی کمک کرده تا به همکاری با یکدیگر برای مبارزه با معضلات بهداشــتی؛ مانند سرطان و مصرف سیگار اقدام کنند. جهانی شدن پدیده ای است که از بین نخواهد رفت. این پدیده مانند یک شمشــیر دولبه است. بر ما است که از جهات مثبت آن اســتفاده کنیم. با استفاده از خود این پدیده می توان به مبارزه با جنبه های منفی آن نیز پرداخت. استفاده از ابزار جهانی شدن می تواند به ما کمک کند که به هم وطنان خود آموزش و اطلاعات دقیقی بدهیم و کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی را بهبود بخشیم.
دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی – متخصص جراحی پیوند
منابع
1- Murray CJ, Lopez AD. Lancet. 1997 May 24; 349(9064):1498-504.
3- Zimmet p, Alberti KG, Shaw J. Nature. 2001 Dec 13;414(6865):782-7.
5-http://www.isw.ir/19414
7-http://www.isw.ir/1120
دیدگاهتان را بنویسید