آینده پیوند اعضا
پیوند اعضا شاخه‌ای از علم پزشکی است که از عمر آن اندکی بیش از ۶۰ سال می‌گذرد. در این مدت این علم با موفقیت‌های بسیار چشم‌گیری همراه بوده است، به‌طوری که از آن به‌عنوان یکی از معجزات علم جدید یاد می‌کنند. بسیاری از بیماران که قبلاً به‌علت نارسائی عضو با مرگ دست و پنجه نرم می‌کردند، امروزه با موفقیت بالایی با پیوند قابل درمان‌اند ولی پیوند اعضا مشکلات خاص خود را دارد.
فرایند پیوند اعضا طوری است که اولاً باید عضوی در دسترس باشد که فرد با آن پیوند شود. لذا یکی از مشکلات، کمبود عضو پیوندی است. متأسفانه به‌علت این کمبود تعداد قابل توجهی از بیماران قبل از پیوند فوت خواهند کرد. دومین مشکل این است که تا زمانی که عضو پیوند شود، این عضو خارج از بدن است و خون‌رسانی ندارد. خود این مسأله به عضو پیوندی آسیب می‌رساند. سومین مسأله این است که این عضو پیوند غیرخودی است و سیستم دفاعی بدن قصد پس‌زدن آن را دارد، مشکلی که به رد پیوند مشهور است. اگر این سه مشکل حل شود، بیماران بیشتر پیوند خواهند شد و موفقیت پیوند بالاتر می‌رود.
۱ـ کمبود عضو
یکی از مشکلات بزرگ پیوند،کمبود عضو پیوندی است. به‌طور مثال در کشور ما در هر ۷ دقیقه یک نفر به‌علت نبود عضو پیوندی مناسب فوت می‌کند. در ایالات متحده امریکا بیش از ۱۰۰ هزار نفر در انتظار پیوند هستند و تنها ۳۰ هزار نفر در سال پیوند می‌شوند و بسیاری از بیماران در لیست‌های انتظار پیوند فوت خواهند کرد.
یکی از راه‌حل‌های این معضل، ساختن عضو از سلول‌های بنیادی خود بیمار است. این کار نه تنها می‌تواند مشکل کمبود عضو را حل کند، بلکه چون سلول‌ها از خود بیمار است مسأله رد پیوند را نیز حل می‌کند و نیازی به مصرف داروهای ضد رد پیوند نیست.
خود این داروها عوارض و هزینه بسیاری دارند. اولین بار با استفاده از سلول‌های بنیادی بیمار و روش‌های مهندسی نسج پزشکان موفق شدند که نای (راه هوایی) درست کنند و طی یک عمل جراحی ۹ ساعته آن را به کودک ۲ ساله‌ای پیوند کنند. این کار در حال حاضر برای ۶ بیمار دیگر نیز انجام شده است. محققان درتلاش‌اند تا با استفاده از این روش‌ها دیگر اعضای بدن را با استفاده از سلول‌های بنیادی خود بیمار بسازند.
یکی دیگر از راه‌حل‌های مشکل کمبود عضو، ساختن اعضای مصنوعی مانند قلب یا کلیه است. اگر می‌توان فرد مبتلا به نارسایی کلیه را با دستگاه دیالیز زنده نگه داشت، چرا نتوان با ساختن دستگاه دیالیزی کوچک و قابل پیوند به بیمار وی را درمان کرد. یا همین کار را با قلب مصنوعی انجام داد. قلب یک پمپ است. محققان قلب مصنوعی کوچکی ساخته‌اند که می‌توان آن را به بیمار وصل کرد یا درون سینه بیمار قرار داد که کار قلب را انجام دهد. محققان دانشگاه کالیفرنیا در سن‌فرانسیسکو مشغول ساختن کلیه مصنوعی هستند که بتوان آن را در بدن بیمار کار گذاشت تا کار کلیه، که تصفیه خون از سموم است را انجام دهد.
یکی از فناوری‌های جدیدی که به ساختن عضو پیوندی کمک کرده است، چاپ سه بعدی است. محققان در امریکا موفق شده‌اند که با چاپ ۳ بعدی مثانه‌ای را تولید کنند که به بیمار پیوند شود. یا با استفاده از این فناوری گوش بسازند و به بیمار پیوند کنند. اگرچه این فناوری در ابتدای کار است ولی امید است که با پیشرفت آن بتوان اعضای پیچیده‌تری مانند قلب، ریه، کبد یا کلیه را تولید کرد.
۲ـ رد پیوند
از آنجا که عضو پیوندی غیرخودی است، سیستم ایمنی بدن انسان با آن مبارزه خواهد کرد و قصد تخریب آن را دارد. لذا این بیماران تا آخر عمر باید داروهای ضد رد پیوند را مصرف کنند. این دارو بدون عارضه نیست و هزینه زیادی دارد. در ضمن به‌رغم مصرف این داروها، باز گاهی رد پیوند رخ می‌دهد که به ازکارافتادن عضو پیوندی منجر می‌شود.
محققان دانشگاه هاروارد در ایالات متحده موفق شده‌اند با استفاده همزمان سلول‌های مغز استخوان و کلیه فرد دهنده وضعیتی ایجاد کنند که سیستم ایمنی کلیه را پس نزند. به این حالت مدارا یا تولرانس می‌گویند. با این کار سیستم ایمنی هم متشکل از سلول‌های دهنده خواهد بود و هم متشکل از سلول‌های گیرنده، به‌طوری که کلیه پیوندی را از خود می‌داند و پس نمی‌زند. لذا این بیماران برای پیشگیری از رد پیوند به هیچ دارویی نیازی ندارند. امید است که از این روش بتوان در پیوندهای دیگر نیز استفاده کرد.
۳ـ خارج‌بودن عضو از بدن
عضو پیوندی تا وقتی که فرد پیوند شود گاه ساعت‌ها خارج از بدن است و خون‌رسانی ندارد. این موضوع به آسیب عضو پیوندی منجر می‌شود. گاهی باید روزها یا شاید هفته‌ها صبر کرد که عضو به‌کار بیفتد. در این مدت مثلاً در پیوند کلیه می‌توان فرد را دیالیز کرد تا عضو به‌کار بیفتد ولی در پیوند قلب یا کبد اگر عضو کار نکند، ممکن است به مرگ بیمار منجر شود.
اخیراً دستگاه‌هایی ساخته شده است که محیط بدن را در خارج تقلید کند تا عضو آسیب کمتری ببیند، به‌طور مثال در انگلستان کلیه را روی دستگاه قرار می‌دهند که پمپی است که تا زمان پیوند به عضو خون و اکسیژن می‌رساند. همین کار را با قلب، ریه و کبد هم انجام داده‌اند. به این ترتیب تا زمان پیوند، عضو در همان وضعیت داخل بدن قرار دارد و به کار خود ادامه می‌دهد. مثلاً در مورد کلیه در خارج بدن تولید ادرار می‌کند یا در مورد کبد تولید صفرا می‌کند.
امید است که با پیشرفت علم در زمینه‌های فوق تعداد بیشتری از افراد مبتلا به نارسایی اعضا، پیوند شوند و نتایج پیوند از این‌که هست نیز بهتر شود.
دیدگاهتان را بنویسید