آشنایی با پیوند لوزالمعده

آشنایی با پیوند لوزالمعده

لوزالمعده عضوی در داخل شکم است که به هضم غذا و تنظیم قند خون کمک می‌کند.

پیوند لوزالمعده برای اولین بار در سال ۱۹۶۷ در شهر مینیاپولیس در ایالت مینه‌سوتای آمریکا انجام شد. کاربرد اصلی این پیوند در بیماران دیابتی است که نارسایی کلیوی نیز دارند. در این بیماران می‌توان یا به‌طور هم‌زمان پیوند لوزالمعده و کلیه همراه هم (طی یک عمل جراحی) انجام داد یا پیوند لوزالمعده را بعد از عمل پیوند کلیه (طی دو عمل جراحی با  فاصله چند ماه یا چند سال)‌ انجام داد.

پیوند لوزالمعده به‌ندرت به‌تنهایی نیز انجام می‌شود. گاهی در بیمار دیابتی کنترل قند خون با سختی‌های بسیاری برای بیمار همراه است یا بیمار به علت درمان با انسولین دچار کاهش شدید و خطرناک قند خون می‌شود. در این بیماران پیوند لوزالمعده به‌تنهایی نیز قابل‌ انجام است.

پیوند لوزالمعده عمدتاً در بیمارانی کاربرد دارد که دیابت نوع یک یا دیابت وابسته به انسولین دارند. به‌ندرت در دیابت نوع ۲ یا دیابت غیر وابسته به انسولین نیز می‌توان از پیوند لوزالمعده استفاده کرد.

پیوند لوزالمعده با درمان بیماری دیابت، کیفیت زندگی بیماران را بهتر می‌کند و حتی طول عمر آنان را افزایش می‌دهد.

در پیوند لوزالمعده، تمامی لوزالمعده به بیمار پیوند می‌شوند، بنابراین این عضو تنها از دهنده دچار مرگ مغزی باید تهیه شود. در گذشته از دهنده زنده هم برای این پیوند استفاده شده است، اما به علت خطر ابتلای فرد دهنده به دیابت این روش امروزه منسوخ شده است.

در مورد پیوند لوزالمعده باید به دو نکته توجه داشت:

اول: ازآنجایی‌که خون‌رسانی لوزالمعده با بخش اول روده باریک به نام دوازدهه مشترک است، بنابراین این بخش از روده نیز به همراه لوزالمعده پیوند می‌شود. پس این پیوند درواقع پیوند لوزالمعده و دوازدهه است.

دوم: با پیوند تمام لوزالمعده، یک کارکرد دیگر آن‌که مربوط به هضم غذا است نیز در دسترس بیمار قرار می‌گیرد، درحالی‌که بیمار به این کارکرد نیازی نداشته و علت اصلی پیوند کارکرد این عضو در تنظیم قند خون است.

این دو نکته گاهی زمینه‌ساز عوارض این پیوند می‌شود. به علت نیاز به دوختن دوازده به فرد گیرنده، گاهی نشت شیره لوزالمعده که برای هضم غذا است، رخ می‌دهد.

پیوند لوزالمعده با پیچیدگی و ظرافت‌های خاص همراه است. لوزالمعده را می‌توان مانند کلیه در لگن به عروق اندام تحتانی متصل کرد یا آن را در شکم قرار داد. به‌هرحال لوزالمعده خود بیمار دست‌کاری نمی‌شود و در جای خود باقی می‌ماند.

پیوند لوزالمعده چند فایده بزرگ دارد: اولاً باعث درمان دیابت می‌شود و نیاز به تزریق انسولین را برطرف می‌کند و بنابراین کیفیت زندگی بیماران را افزایش می‌دهد. ثانیاً نشان داده شده است که پیوند لوزالمعده بر روی عوارض ثانوی دیابت اثر مثبت دارد. این عوارض عبارت‌اند از بیماری‌های قلبی-عروقی، تصلب شرایین، بیماری شبکیه چشم و عوارض عصبی مربوط به دیابت.

در پیوند لوزالمعده مانند پیوند کلیه تطابق گروه خونی فرد دهنده و فرد گیرنده شرط اساسی است.

به علت پیچیدگی‌های این نوع پیوند، تیم پزشکی باید با آگاهی کامل از آن‌ها بیمار را تحت نظر داشته باشد. بیمار تا آخر عمر باید از داروهای ضد رد پیوند که تضعیف‌کننده سیستم ایمنی هستند، استفاده کند. این داروها خطر رد پیوند را به‌خوبی کاهش می‌دهند، ولی در ضمن با افزایش خطر عفونت‌ها همراه هستند. بنابراین تیم پیوند باید به‌دقت بیمار را از این نظر بررسی کند. خود بیمار نیز باید در صورت بروز هر علامت غیرطبیعی به‌سرعت تیم پیوند را باخبر کند. علیرغم وجود این مشکلات، پیوند لوزالمعده در حال حاضر با درصد بالایی از موفقیت همراه است.

دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی – متخصص جراحی پیوند

مقاله ای دیگر در خصوص پیوند لوزالمعده

لوزالمعده عضوی است در شکم که کارهای مختلفی انجام می‌دهد، ازجمله تنظیم قند خون (با ترشح انسولین) و کمک به هضم غذا با ترشح شیره‌ای خاص لوزالمعده. قبل و بعد از پیوند لوزالمعده مسائل بسیاری وجود دارد. قبل از پیوند، تیم پیوند بیمار را به‌دقت ارزیابی می‌کند. بعد از پیوند نیز این ارزیابی‌ها وجود خواهد داشت تا از کارکرد لوزالمعده جدید و سلامت بیمار اطمینان حاصل شود.
بیماری قند یا دیابت
ناتوانی بدن در تولید یا مصرف انسولین موجب بروز بیماری قند می‌شود. انسولین باعث ورود قند به سلول‌ها و تبدیل آن به انرژی می‌شود. وقتی که بدن نتواند انسولین تولید کند، قند در خون نمی‌تواند وارد سلول‌های بدن شود و در خون جمع می‌شود. این امر دو مشکل ایجاد می‌کند: اول اینکه سلول‌های بدن نمی‌توانند از قند به‌عنوان منبع انرژی استفاده کنند و دوم اینکه قند بالای خون به چشم، کلیه، اعصاب و قلب آسیب می‌رساند.
بیماری قند به دو صورت بروز می‌کند:
در بیماری قند نوع یک، لوزالمعده توان تولید انسولین را از دست داده است. در نوع دو، بدن انسولین کافی دارد ولی توان مصرف آن را از دست داده است.
پیوند لوزالمعده و درمان بیماری قند
پیوند لوزالمعده در بیماران مبتلا به نوع اول و گاه نوع دوم دیابت مفید است. پیوند لوزالمعده چند مزیت دارد:
۱- بیمار نیاز به تزریق انسولین نخواهد داشت،
۲- بیمار می‌تواند رژیم غذایی معمولی داشته باشد (نه رژیم غذایی خاص بیماران قند)،
۳- بیمار قند خون طبیعی خواهد داشت و قند خون بالا و پایین نمی‌شود،
۴- بیمار می‌تواند فعال و مستقل از دیگران زندگی کند به‌طوری که کیفیت زندگی وی به‌مراتب بهتر خواهد شد و قند خون بالا به کلیه و اعضای دیگر آسیب نمی‌زند.
۵- پیوند پانکراس جلوی پیشرفت عوارض دیابت را نظیر آسیب به چشم قلب و عروق و اعصاب را خواهد گرفت.
پیوند لوزالمعده به ۳ حالت انجام می‌شود:
۱ـ پیوند همزمان لوزالمعده و کلیه: این حالت برای بیمارانی است که به‌علت بیماری قند، نارسایی کلیه هم دارند. در این حالت کلیه و لوزالمعده از یک دهنده مرگ مغزی برداشته و طی یک عمل جراحی هر دو عضو پیوند می‌شود.
۲ـ پیوند لوزالمعده بعد از پیوند کلیه: در این حالت بیمار قبلاً پیوند کلیه (دهنده مرگ مغزی یا دهنده زنده) شده است و بعداً پیوند لوزالمعده انجام می‌شود.
۳ـ‌ پیوند لوزالمعده به تنهایی: این نوع در بیمارانی انجام می‌شود که درمان بیماری قند آنان با عوارض شدیدی چون کاهش خطرناک قند خون همراه است.
مراحل پیوند لوزالمعده
پیوند لوزالمعده چهار مرحله دارد:
مرحله اول: ارزیابی‌های قبل از پیوند
تیم پیوند به‌دقت بیمار را مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا اولاً مشخص شود که آیا پیوند لوزالمعده برای وی سودمند خواهد بود؟ و ثانیاً آیا بیمار ازلحاظ جسمی و روانی آمادگی پیوند را دارد؟ در این مرحله معاینات و آزمایش‌های متعددی روی بیمار انجام خواهد شد.
مرحله دوم: آمادگی برای پیوند
در این مرحله که بیمار وارد لیست انتظار پیوند خواهد شد، لازم است که تماس خود را با تیم پیوند حفظ کند و هرگونه تغییر در وضعیت جسمی یا داروهای خود را به اطلاع آنان برساند. بیمار باید اطمینان یابد که تیم پیوند تمامی تلفن‌های وی را در اختیار دارد تا بتواند با وی تماس بگیرد. بیمار باید رژیم غذایی و دارویی خود را رعایت کند و از سیگار و الکل دوری کند.
مرحله سوم: جراحی پیوند
وقتی که عضو مناسبی برای پیوند پیدا شد، تیم پیوند با بیمار تماس خواهد گرفت تا به بیمارستان مراجعه کند. در این مرحله باید بیمار از خوردن و آشامیدن بپرهیزد. لوزالمعده فرد در بدن باقی می‌ماند و عضو جدید در شکم به رگ‌های وی متصل خواهد شد. این عمل جراحی ۳ تا ۴ ساعت به‌طول خواهید انجامید. اگر عمل با پیوند کلیه نیز همراه باشد، زمان عمل بیشتر خواهد بود. بعد از انجام عمل، در بخش مراقبت‌های ویژه، علائم حیاتی، کارکرد اعضای بدن و عضو پیوندی با دقت کنترل خواهد شد. به‌تدریج و با پایداری وضعیت، بیمار به بخش پیوند منتقل خواهد شد. طول مدت بستری بین ۱۲ تا ۱۴ روز است. بعد از عمل داروهای متعددی، که مهم‌ترین آن داروهای ضد رد پیوند است، برای بیمار تجویز خواهد شد. از آنجا که بدن عضو پیوندی را غیرخودی می‌داند و سعی در دفع آن دارد، داروهای ضد رد پیوند با تضعیف سیستم ایمنی جلوی رد پیوند را می‌گیرند. ارزیابی جریان خون عضو پیوندی با سونوگرافی انجام می‌شود. گاه به آزمایش ‎های دیگر یا نمونه‌برداری از لوزالمعده نیز نیاز خواهد بود.
مرحله چهارم: مراقبت‌های بعد از پیوند
بعد از بهبودی، بیمار از بیمارستان مرخص خواهد شد. در این مرحله بیمار مرتب در مرکز پیوند مورد معاینه و آزمایش قرار می‌گیرد. لازم است که داروهای خود را مرتب و سر ساعت مصرف کند و مصرف هرگونه داروی جدید و هر تغییری در وضعیت خود، نظیر تب و لرز، درد شکم، سوزش ادرار، قندخون بالا یا پایین، سرفه، تنگی نفس، فشارخون بالا، عدم تحمل داروها، اسهال، استفراغ، کاهش یا افزایش وزن، را به تیم پیوند اطلاع دهد. بهتر است بیمار کم‌کم راه برود و فعالیت بدنی داشته باشد.
عوارض شایع بعد از پیوند پانکراس
۱ـ رد پیوند: امروزه میزان رد پیوند با توجه به داروهای مصرفی به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است. در بسیاری از موارد رد پیوند علامت خاصی ندارد و با آزمایش خون مشخص می‌شود. لذا باید بیماران سرموقع این آزمایش‌ها را انجام دهند و تیم پیوند را از نتایج آن آگاه کنند. در بسیاری از موارد رد پیوند قابل درمان است.
۲ـ عفونت: به‌علت مصرف داروهای ضد رد پیوند، بدن مستعد عفونت خواهد شد. لذا هرگونه علامت غیرعادی باید سریعاً به تیم پیوند اطلاع داده شود.
۳ـ فشارخون: برخی از داروهای ضد رد پیوند بیمار را مستعد فشارخون بالا خواهد کرد. این امر می‌تواند به قلب، کلیه و مغز آسیب بزند. لذا باید به تیم پیوند اطلاع داده شود تا درمان آغاز شود.
۴ـ افزایش چربی‌های خون: برخی از داروهای ضد رد پیوند بیمار را مستعد افزایش چربی‌های خون خواهد کرد که باید درمان شود.
۵ـ سرطان پوست: بیماران پیوند مستعد سرطان پوست هستند. لازم است هرگونه برآمدگی، خال یا تغییرات پوستی سریعاً به پزشکان اطلاع داده شود. باید بیماران از تماس مستقیم با نور آفتاب بپرهیزند و از کلاه و کرم ضد آفتاب استفاده کنند.
پیوند پانکراس، با درمان بیماری قند، زندگی تازه‌ای به بیمار خواهد داد و کیفیت آن را بهبود می‌بخشد. لذا باید از این عضو به‌خوبی مراقبت شود.

دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی – متخصص جراحی پیوند

اشتراک گذاری پست

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *