واکسن کرونا؛ حقیقت یا فریب
همه گیری کرونا در چند ماه گذشته میلیون ها نفر را در سرتاسر دنیا درگیر کرده و خسارات جانی و مالی بسیاری از خود به جا گذاشته است. این بیماری هنوز درمان قطعی ندارد. یکی از راه های مبارزه با این بیماری ویروسی، واکسن است. در هفته های اخیر خبرهای متعددی از تولید واکسن موثر توسط کشورهای مختلف منتشر شده است. با توجه به داده های ارائه شده به نظر می رسد که چند واکسن در مطالعات بالینی بسیار موثر بوده اند. اما جالب این است که در بسیاری از کشورها مردم در استفاده از این واکسن، تردیدهای جدی دارند. به طور مثال اخیرا در یک بررسی آماری در ایالات متحده آمریکا، حدود نیمی از افراد حاضر به استفاده از این واکسن نبودند. مطالعه آماری دیگری در کشور انگلستان نیز موید تردید افراد درباره استفاده از این واکسن هاست. به نظر می رسد که بسیاری از افراد در مورد این بیماری و واکسن آن باورهای غیرعلمی دارند که موید نظریه توطئه است. بسیاری از افراد در جوامع مختلف اعتقاد دارند که این بیماری ساخته دست بشر است یا در مورد آن به عمد غلو شده است یا اینکه شرکت های واکسن سازی یا سازمان بهداشت جهانی قصد فریب افراد و سودآوری دارند. واقعیت این است که تمامی مطالعات علمی در دنیا زیر نظر مقررات خاصی انجام می شوند. در جنگ جهانی دوم، نازی ها بسیاری از اسرای جنگی را وارد مطالعاتی کردند که از نظر علمی و اخلاقی غیرقابل قبول بودند. بنابراین در سال ۱۹۶۴ انجمن جهانی پزشکان در هلسینکی فنلاند اصولی را برای مطالعات انسانی تدوین کرد که در تمام جهان لازم الاجراست. بر طبق این اصول، هرگونه مطالعه بالینی در نوع بشر اولا باید بر اساس کسب رضایت آگاهانه از افراد مورد مطالعه باشد. ثانیا باید بی خطر یا کم خطر بودن هرگونه مداخله درمانی ثابت شده باشد. برای مثال در مورد واکسن کرونا ابتدا مطالعات حیوانی انجام شد که نشان از تاثیر آن داشت. سپس مطالعات انسانی در سطح محدود انجام شد که نشان داد اولا این واکسن عوارض بسیار اندکی دارد و ثانیا قادر به ایجاد ایمنی در افراد است. سپس مطالعات گسترده تر در افراد بیشتری انجام شد که تاثیر این واکسن را اثبات کرد. باید توجه کرد که این واکسن یا هر روش درمانی باید از آزمایش های مختلف عبور کند و در مطالعات بالینی تاثیر خود را نشان دهد تا اینکه جامعه پزشکی استفاده از آن را توصیه کند. البته این به این معنا نیست که این واکسن صددرصد موثر است یا صددرصد بی خطر. ولی وقتی فواید آن را با عوارض آن مقایسه می کنیم، می توان ادعا کرد که فواید آن بر عوارضش غلبه دارد. البته پزشک باید با دقت و حوصله فواید و مضرات آن را برای هر فرد توضیح دهد و رضایت آگاهانه فرد را برای دریافت واکسن یا هر درمان دیگری دریافت کند. جامعه پزشکی باید این مراحل را به زبان ساده برای افراد جامعه توضیح دهد تا با رفع سوالات و شبهات به ارتقای سطح سلامت جامعه کمک کند. جامعه پزشکی همچنین باید با آموزش و آگاهی دهی اعتماد افراد جامعه به توصیه های بهداشتی و درمانی را بالا ببرد. باید تاکید کرد که هرگونه توصیه چه بهداشتی یا درمانی باید بر اساس شواهد علمی و تاییدشده در مطالعات بالینی باشد. همچنین باید تاکید کرد که این مطالعات با ضوابط خاصی و با رعایت اصول اخلاق پزشکی انجام شده باشند. نتایج هرگونه مطالعه باید توسط کارشناسان مستقل، ارزیابی و مورد تایید قرار گرفته باشد. در کشور ما هم متولی این مسئله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. لازم است که مسئولان این حوزه با دقت به این امر، توصیه های لازم را به افراد جامعه ارائه دهند تا اولا اعتماد جامعه به این توصیه ها و دستورالعمل ها بالا برود و ثانیا به ارتقای سطح سلامت جامعه کمک کنند.
