همه گیری کرونا و خردورزی
همهگیری کرونا میلیون‌ها انسان را در دنیا مبتلا کرده و خسارت‌های جانی و مالی فراوانی از خود بر جای گذاشته است. شواهد نشان می‌دهد که این پدیده به‌زودی فروکش نخواهد کرد. برخی ملل در این زمینه بهتر از ملل دیگر عمل کرده‌اند. علت آن بسیار است، ولی نگاهی از دریچه «جدال خردورزی و خردستیزی» شاید بتواند گویای این تفاوت باشد. در تاریخ و فرهنگ ما نیز این جدال سابقه طولانی دارد. در ادبیات ما از یک طرف ستایش خرد را داریم و از طرفی نهی آن را که «پای استدلالیان چوبین بود» یا «تکیه بر تقوی و دانش در طریقت کافری است». در دین اسلام بر خردورزی تأکید شده است. در قرآن می‌خوانیم قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین (بقره، 111) و یا الذین یستمعون القول و فیتعبون الحسنه (الزمر، 18). پیامبر اسلام فرمود: کل ما حکم بالعقل حکم بالشرع و ما حکم بالعقل حکم بالشرع. پدیده کرونا پدیده جدیدی است که نیاز به راه‌حلی خردورزانه دارد. فرزانگان این حیطه برای کنترل این همهگیری و پیشگیری از آن راه‌حل‌هایی ارائه کرده‌اند که بر اساس شواهد علمی اثرات آن ثابت شده است، نظیر استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری اجتماعی و رعایت بهداشت و شست‌وشوی دست‌ها. البته بسیاری از جوانب آن نیز همچنان ناشناخته است که نیاز دارد با خردورزی و تعقل بشر بر این ناشناخته‌ها فائق یابد. جالب آن است مللی که این اصول را رعایت کرده‌اند در کنترل این همهگیری موفق‌تر عمل کرده‌اند. اگر هر راه‌حلی برای پیشگیری یا درمان این بیماری ارائه می‌شود باید مبتنی بر شواهد علمی و راستی‌آزمایی‌های بالینی باشد. خواه این راه‌حل‌ها بر اساس طب مدرن باشد یا طب شیمیایی یا طب سنتی. متأسفانه در جامعه ما این اصطلاحات به نادرستی مورد استفاده قرار گرفته است. واقعیت این است که تنها یک طب وجود دارد و آن طبی است که بر اساس شواهد علمی باشد. بسیاری از راه‌حل‌های ارائه‌شده در مطالعات علمی و مشاهدات بالینی بی‌فایده بودند و از دستورالعمل‌ها خارج شده است. مشکلات جدید بشری راه‌حل‌های تازه می‌طلبد. یافتن این راه‌حل‌ها نیاز به خردورزی و تعقل دارد. جوامعی که با نگاه خردورزی با همهگیری کرونا برخورد کرده‌اند نسبت به جوامعی که با خردستیزی از انجام توصیه‌های بهداشتی و درمانی خودداری کرده‌اند، موفق‌تر بوده‌اند. جدال این دو نگرش با پدیده کرونا تمام نخواهد شد، ولی آنچه برای این پدیده و مشکلات آینده بشری راه‌حل ارائه خواهد کرد، خردورزی است و نه خردستیزی. ولی چرا با وجود تمام این شواهد همچنان خردستیزی در بشر بوده و هست و خواهد بود در این مقاله نخواهد گنجید و نیاز به بحثی دیگر دارد. این مطلب را با ستایش خرد در شاهنامه فردوسی به پایان می‌برم: خرد بهتر از هرچه ایزد بداد/ستایش خرد را به از راه داد/خرد رهنمای و خرد دلکشان/خرد دست گیرد به هر دو سرای/کسی که خرد را ندارد ز پیش/ دلش گردد از کرده خویش ریش.
