موج چهارم جراحی و پیوند اعضا

موج چهارم جراحی و پیوند اعضا

با انجام اولین جراحی با بیهوشی عمومی در ۱۶ اکتبر سال۱۸۴۶ در دانشگاه هاروارد شهر بوستون ایالات متحده امریکا، علم جراحی وارد عصر جدیدی شد. قبل از آن اعمال جراحی به‌طور محدود انجام می‌شد و بسیاری از جراحان پزشک نبودند. این را موج اول جراحی می‌نامند.
بعد از ۱۶اکتبر۱۸۴۶ جراحی وارد موج دوم خود شد. در این عصر اعمال جراحی به‌سرعت گسترش یافت و شاخه‌های جدیدی چون جراحی قلب، اعصاب، زنان و غیره ایجاد شدند. ولی مرگ‌ومیر در اثر اعمال جراحی یا عفونت‌های بعد از آن، این کاردرمانی را به رشته‌ای پرخطر تبدیل کرده بود. در این دوران تنها اقلیتی از بیماران بهبود می‌یافتند. با پیشرفت‌های علمی در رشته‌ بیهوشی، مراقبت‌های بعد از عمل، رعایت اصول جراحی پاک و استریل و کشف آنتی‌بیوتیک به‌تدریج مرگ و میر ناشی از اعمال جراحی کاهش یافت و این علم وارد موج سوم شد. ولی همچنان عوارض جراحی بالا بود که به کاهش کیفیت زندگی بیماران منجر می‌شد.
به‌تدریج از اواسط دهه۷۰ نگرش علمی در این علم به‌طور بنیادین تغییر کرد و موج چهارم علم جراحی آغاز شد. دیگر تنها کاهش مرگ‌ومیر مطرح نبود. در این دوران مرگ‌ومیر ناشی از جراحی‌های بزرگی چون قلب، مغز و احشای بدن به کمتر از ۵درصد کاهش یافته بود. ولی شیوع عوارض همچنان بالا بود، عوارض بعد از جراحی به بستری‌شدن طولانی در بیمارستان، هزینه بالا، ازکارافتادگی و کاهش سلامت بیماران منجر می‌شد. هدف علم جراحی در موج چهارم این بود که فرد را به آغوش خانواده و جامعه بازگرداند، به‌طوری‌که بیمار کیفیت زندگی مطلوبی داشته باشد.
شاید مثالی که بتواند این دگردیسی در علم جراحی را به‌خوبی نشان دهد، جراحی سرطان سینه باشد. قبل از دوران بی‌هوشی عمومی (عصر اتر) جراحی برای سرطان سینه به‌ندرت انجام می‌شد. و اکثریت بیماران مبتلا به این بیماری فوت می‌کردند. در موج دوم جراحی، سرطان سینه با برداشتن سینه و عضلات جدار قفسه سینه وارد فاز تازه‌ای شده است. ویلیام‌هاستد در دانشگاه جان هاپکینز ایالت مری‌لند امریکا نشان داد که با انجام این عمل جراحی می‌توان جان برخی از بیماران را نجات داد ولی همچنان مرگ‌ومیر جراحی بالا بود.
با پیشرفت در علم بیهوشی و مراقبت‌های بعد از عمل، مرگ‌ومیر بیماران کاهش یافت. اما این عمل جراحی با تغییرات بعد ظاهری ناخوشایندی در بدن بیماران به‌دلیل برداشتن عضلات قفسه سینه همراه بود. این عمل جراحی که بیماران را از سرطان نجات داده بود، ظاهر بدن را طوری تغییر می‌داد که مشکلات روانی زیادی برای بیمار ایجاد می‌کرد و به‌شدت کیفیت زندگی او را تحت تأثیر قرار می‌داد. بسیاری از زنان حتی علیه این نوع اعمال جراحی تظاهرات کردند. به‌تدریج اعمال جراحی سرطان سینه کوچک و کوچک‌تر شد. ابتدا برداشتن عضلات قفسه سینه منسوخ شد. بعد از آن نشان داده شد که می‌توان به‌جای برداشتن سینه تنها بخشی از سینه را برداشت. برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل همچنان جزء اصلی این جراحی بود. این کار گاه به تورم بازو و دست منجر می‌شد که برای بیمار بسیار مشکل ‌آفرین بود و کارهای روزانه وی را مختل می‌کرد. به‌تدریج نشان داده شد که به‌جای برداشتن تمامی غدد لنفاوی زیر بغل می‌توان تنها یک یا دو غده را برداشت ولی این کار اطلاعات کافی برای درمان بیمار را در اختیار پزشکان قرار خواهد داد. امروزه جراحی سرطان سینه به یک جراحی محدود تبدیل شده است که در کلینیک‌های جراحی قابل انجام است، به‌طوری که بیمار چند ساعت بعد از عمل جراحی مرخص می‌شود.
مثال دیگر ورود اعمال جراحی با حداقل مداخله است مانند اعمال جراحی لاپاروسکوپی یا اندوسکوپی. در این اعمال جراحی با یک برش کوچک می‌توان وارد حفرات بدن شد. به‌عنوان مثال در جراحی شکم به آن لاپاروسکوپی (دیدن داخل شکم) می‌گویند و از این طریق می‌توان بیمار را درمان کرد. این نوع اعمال جراحی با آسیب کمتری به بدن بیمار همراه است. لذا درد بیمار و دوران نقاهت وی کاهش یافته است و فرد زودتر به زندگی عادی خود بازمی‌گردد. در روش اندوسکوپی می‌توان با دوربین خاصی از راه بینی، دهان، یا مقعد وارد قسمت‌های مختلف بدن شد و کاردرمانی را انجام داد.
مثال دیگر ‌آن پیوند اعضاست. به‌دلیل شیوع بیماری‌های مزمنی چون فشار خون یا دیابت، امروزه بسیاری از بیماران به نارسایی عضو مبتلا شده‌اند و در خطر مرگ هستند. پیوند اعضا بهترین روش درمان این مشکل است که با افزایش طول عمر این بیماران و بهبود کیفیت زندگی فرد، انقلابی در علم پزشکی ایجاد کرده است.
این اعمال جراحی در دهه‌های اخیر با موفقیت بالایی همراه شده است، به‌طوری که مرگ‌ومیر بیماران را کاهش داده است و آنان را به آغوش خانواده و جامعه بازمی‌گرداند. کیفیت زندگی این افراد به‌مراتب از افرادی که دچار نارسایی عضو هستند بهتر است. درضمن، هزینه پیوند عضو به‌مراتب از هزینه درمان نارسایی عضو کمتر است.
با ورود موج چهارم، اعمال جراحی با مرگ‌ومیر و عوارض کمتری همراه شده و موجب کیفیت بهتر زندگی بیماران شده است. با پیشرفت‌های علمی و فناوری نظیر سلول‌های بنیادی، دستگاه‌های ژنتیکی، علم نانو و چاپگرهای سه‌بعدی، این سؤال مطرح است که آیا در آینده علم جراحی به پایان خود خواهد رسید؟ این سؤالی است که تنها در آینده می‌توان به آن پاسخ داد.

دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی ـ متخصص جراحی پیوند 

اشتراک گذاری پست

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *